به گزارش خبرنگار  آنا، در راستای تحولات بنیادین در حوزه آموزش عالی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد با طرح چشم‌انداز ۲۵ ساله‌ای به سوی تبدیل شدن به اولین «دانش‌شهر» کشور در حال حرکت است. این رویکرد نوین، فراتر از یک دانشگاه سنتی است و به دنبال ایجاد زیست‌بومی چندبعدی از علم، فرهنگ، اقتصاد و زندگی است. دکتر نعیمی، مدیر دانشگاه نجف‌آباد در گفتگو با آنا درباره نقشه راه، چالش‌ها و فرصت‌های این تحول بزرگ توضیح می‌دهد:

آنا: واحد نجف‌آباد به عنوان نخستین «دانش‌شهر» ایران شناخته می‌شود، این عنوان به چه معناست؟

نعیمی: حقیقت این است که امروز دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد وارد چهلمین سال فعالیت خود شده و چهار دهه را پشت سر گذاشته است. مطابق سند تحول و تعالی دانشگاه، دانشگاهی می‌تواند در جامعه اثرگذار باشد و عملاً بتواند در شرایط و اقلیم‌های متفاوتی مانند شرایط اقتصادی و اجتماعی، اثربخشی داشته باشد که بتواند کارکرد‌ها و اثربخشی واقعی خود را شکل دهد. اگر بخواهیم دانش‌شهر را تعریف کنیم، می‌توان گفت حلقه وصلی است میان علم، فرهنگ، تجارت و زندگی؛ یعنی ما در یک برنامه ۲۵ ساله که برای خود طراحی کرده‌ایم، در پی آن هستیم که دانشگاه آزاد اسلامی به یک شهر دانشگاهی تبدیل شود که در آن، علم و فرهنگ تولید و آموزش داده شود، اقتصاد دانش‌بنیان شکل گیرد و در نهایت بتواند یک زندگی دانشگاهی را ایجاد کند. شاید برای شما جالب باشد که اگر به گذشته برگردیم و میدان نقش جهان اصفهان را در نظر آوریم، در آن مسجد، مدرسه، بازار، مراکز درمانی، فضا‌های تفریحی و ورزشی را می‌بینیم که در واقع جلوه‌هایی از زندگی را به نمایش می‌گذارند. یک زیست‌بوم چندجانبه در حال شکل‌گیری است. ما برای دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، پس از چهار دهه فعالیت، یک نقشه راه ۲۵ ساله طراحی کرده‌ایم تا دانشگاه را به یک دانش‌شهر با مؤلفه‌های ذکرشده تبدیل کنیم.

آنا: ارتباط دانش‌شهر با دانشکده‌های موضوعی چگونه است؟

نعیمی: بی‌تردید این دانش‌شهر باید بر اساس نیاز‌های جامعه و صنعت حرکت کند. ایجاد دانشکده‌های موضوعی به ما کمک می‌کند تا محور‌های توسعه، به‌ویژه در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان، فرهنگ و سایر حوزه‌ها، مبتنی بر نیاز‌های جامعه و منطبق با زیست‌بوم منطقه باشد و بتواند اثربخشی لازم را داشته باشد. طبق تعاریف موجود در دنیا، یکی از مؤلفه‌های دانشگاه‌های نسل پنجم، اثربخشی در منطقه است و ما نیز به همین دلیل از همه ظرفیت‌های دانشگاه برای دستیابی به این هدف استفاده می‌کنیم.

آنا: چه سازوکار‌هایی برای تعامل میان دانشکده‌های موضوعی و بخش صنعت و به طور کلی دستگاه‌های اجرایی که تشکیل‌دهنده یک جامعه واقعی هستند، در نظر گرفته شده است؟ به عبارت دیگر، برای کاربردی‌تر شدن خروجی پروژه‌ها چه کرده‌اید؟

نعیمی: در سندی که برای دانش‌شهر شدن تدوین کرده‌ایم، مأموریت نهاد‌های درون دانشگاه مشخص شده است. حتی با توجه به وسعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد که حدود ۱۲۰۰ هکتار است، کاربست‌های فیزیکی نیز در نظر گرفته شده است؛ برای مثال، در قسمتی پارک علم و فناوری، در قسمتی شهرک صنعتی و در قسمتی فضای زندگی تعریف شده است. در واقع کل فضای دانشگاه به ۹ بخش با کاربری‌های مشخص تقسیم شده است. دانشکده‌های موضوعی علاوه بر اجرای سند تحول و تعالی، موظفند در راستای تحقق دانش‌شهر، مطابق نقشه راه طراحی‌شده، گام بردارند.

آنا: آیا نمایشگاه صدرا نیز در این راستا برگزار می‌شود؟

نعیمی: بله، برای ایجاد یک شهر دانشگاهی، ساکنان آن شهر یعنی دانشجویان، باید امید و انگیزه داشته باشند. ما رویداد «صنعت، دانشگاه، راه اشتغال» را در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ با عنوان اختصاری «صدرا» طراحی کردیم که تاکنون شش مرحله از آن برگزار شده است. هدف از برگزاری این رویداد تسهیل ارتباط میان دانشجو و صنعت است که در شرایط عادی، امری دشوار محسوب می‌شود. در این رویداد، صنایع به دانشگاه دعوت می‌شوند تا به سؤالاتی از قبیل نیازهایشان از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و مهارت‌های مورد انتظارشان پاسخ دهند. این تعامل از ترم یک تا پنج برای دانشجویان اتفاق می‌افتد تا از همان ابتدای تحصیل، با نیاز‌های بازار کار آشنا شوند و مهارت‌های لازم را کسب کنند. در واقع، ما با ایجاد این زیست‌بوم، تصویری از آینده شغلی برای دانشجویان ترسیم می‌کنیم. دانشجو با مراجعه به صنعت، متوجه می‌شود که با کسب چه مهارت‌هایی می‌تواند جذب بازار کار شود. امروزه متأسفانه نبود شغل، دغدغه اصلی دانشجویان است، در حالی که در بسیاری از صنایع کشور، نیاز به نیروی کارآمد وجود دارد و دانشجویان باید در طول تحصیل، مهارت‌های لازم، اعم از مهارت‌های نرم و سخت، را برای ورود به بازار کار کسب کنند. رویداد صدرا نیز در همین راستا به شهروندان دانش‌شهر کمک می‌کند تا فرصت‌های شغلی مناسب را برای خود بیابند.

آنا: آیا مسابقه برنامه‌نویسی داناکاپ نیز با همین رویکرد طراحی شده است؟

نعیمی: بله، ما مجموعه‌ای از برنامه‌ها را به صورت سالیانه اجرا می‌کنیم که داناکاپ یکی از آنهاست. امسال دومین دوره این رویداد به عنوان نخستین رویداد برنامه‌نویسی تخصصی مهارت‌محور برگزار می‌شود. رویداد‌های مشابهی در دانشگاه‌های کشور برگزار می‌شود، اما تمرکز آنها غالباً بر نرم‌افزار‌هایی است که یادگیری آنها الزاماً منجر به اشتغال نمی‌شود. ما در رویداد داناکاپ، رویکرد متفاوتی داریم و به نیاز‌های نرم‌افزاری صنایع که در رویداد صدرا مطرح می‌شود، توجه می‌کنیم. گاهی این نرم‌افزار‌ها چندان پیچیده نیستند و دانشجویان می‌توانند با یادگیری آنها، برای خود ایجاد شغل کنند. سال گذشته در اولین تجربه برگزاری داناکاپ، فراخوانی برای دانشجویان رشته‌های فنی و مهندسی، از جمله مکانیک، مواد، صنایع، عمران و معماری و همچنین برخی رشته‌های مدیریتی از حوزه علوم انسانی منتشر کردیم. ۶۵ تیم در ابتدا تشکیل شد که برخی از آنها به دلیل عدم هماهنگی میان اعضا، متلاشی شدند و در نهایت ۵۰ تیم در مسابقه شرکت کردند. نکته جالب توجه این بود که این دانشجویان از طریق این رویداد، با یکدیگر آشنا شدند و ارتباط برقرار کردند که این خود نمونه‌ای از تحقق دانش‌شهر است. در روز برگزاری، نمایندگان صنایع که حامی مالی رویداد بودند نیز حضور داشتند و استعداد‌های برتر را شناسایی و برای همکاری دعوت کردند. امسال بدون تبلیغات خاص، ۱۸۰ تیم در این رویداد ثبت‌نام کرده‌اند و بزودی دومین دوره داناکاپ در حوزه‌های تخصصی مختلف با حضور گسترده صنایع برگزار خواهد شد. این رویداد پیام روشنی برای دانشجویان و شهروندان دانش‌شهر دارد: کسب مهارت، ضامن اشتغال است.

آنا: به نظر می‌رسد براساس یک نقشه راه مشخص حرکت می‌کنید. آیا این برنامه از حوزه‌های اولویت‌دار ملی استخراج شده یا به شیوه دیگری تدوین شده است؟

نعیمی: اساس این برنامه، سند تحول و تعالی دانشگاه است. دانشگاه آزاد اسلامی یک دانشگاه اجتماعی است و به اعتقاد من، شرط بقای آن، توجه به مسائل اجتماعی و مشارکت در حل آنهاست. این سند در راستای اسناد بالادستی کشور و اسناد دانشگاه آزاد اسلامی تدوین شده و در حال اجراست. همه برنامه‌های دانشگاه در جهت تحقق دانش‌شهر، مطابق این سند، اجرا می‌شود. به عنوان یک دانشگاه اجتماعی، ناچاریم به نیاز‌های جامعه توجه کنیم.

آنا: چه همکاری‌هایی با دانشگاه‌های معتبر خارجی دارید؟

نعیمی: حدود یک سال پیش، در حوزه بین‌الملل تصمیم گرفتیم تعاملات خود را با دانشگاه‌های عراق گسترش دهیم. تا آن زمان، تمرکز ما بر پذیرش دانشجو بود، اما دریافتیم که باید پا را فراتر بگذاریم. به همین دلیل، با دانشگاه اسلامی نجف که یک دانشگاه خصوصی است، تفاهم‌نامه همکاری امضا کردیم. این دو دانشگاه از چند جنبه به هم شباهت دارند. هر دو خصوصی هستند و هر دو برای بقا و جذب دانشجو، باید رویکرد اجتماعی داشته باشند. در ادامه این همکاری، نمایشگاه سه روزه‌ای تحت عنوان «رویداد عصر امید حوزه هوش مصنوعی» در نجف برگزار شد که در امتداد رویداد‌های عصر امید داخل کشور بود. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد به عنوان نماینده دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور در این رویداد شرکت کرد و ۶۰ شرکت ایرانی در نمایشگاه و همایش هوش مصنوعی که حدود ۱۰۰ مقاله در آن پذیرفته شد، حضور یافتند. این رویداد، گام مثبتی در معرفی توانمندی‌های ایران در حوزه هوش مصنوعی به کشور عراق بود.

آنا: برنامه شما برای ارتقای جایگاه علمی و پژوهشی واحد نجف‌آباد در سطح ملی و بین‌المللی چیست؟

نعیمی: ما در راستای اسناد و سیاست‌های کلان دانشگاه آزاد اسلامی حرکت می‌کنیم. وجود دانشکده‌های موضوعی، نشان‌دهنده رویکرد مأموریت‌گرا در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی است. ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش که از گذشته در دستور کار بوده است، همچنان ادامه دارد. در راستای سند دانش‌شهر، سال گذشته پارک علم و فناوری واحد نجف‌آباد تأسیس شد و دانشکده‌های موضوعی، پروژه‌های خود را مبتنی بر نیاز‌های ملی و شرایط کشور تعریف می‌کنند. در پارک علم و فناوری، حضور صنایع در اولویت است تا نیاز‌های خود را مطرح کنند و اعضای هیأت علمی با رویکرد مأموریت‌گرا، پژوهش‌های خود را در جهت رفع این نیاز‌ها متمرکز کنند.

آنا: آیا این اقدامات منجر به ایجاد تنوع درآمدی برای دانشگاه شده است؟ وضعیت درآمدی دانشگاه در حال حاضر چگونه است؟

نعیمی: ما به دنبال تحقق مفهوم دانشگاه اجتماعی هستیم. در دانشگاه آزاد اسلامی، شهریه، منبع اصلی درآمد است و پایداری آن در اولویت قرار دارد. دانشگاه باید مورد پذیرش جامعه باشد و جامعه نیز بسیار هوشیارانه عمل می‌کند و دانشگاهی را که کارکرد خود را از دست داده باشد، انتخاب نخواهد کرد. اقدامات ما در جهت پایداری اقتصادی دانشگاه از طریق شهریه است، اما زیست‌بوم‌هایی مانند پارک علم و فناوری و مراکز رشد، به ایجاد منابع درآمدی غیرشهریه‌ای نیز کمک می‌کنند.

آنا: در حال حاضر چه درصدی از درآمد دانشگاه از طریق شهریه تأمین می‌شود؟

نعیمی: در حال حاضر حدود ۱۱٪ درآمد دانشگاه از منابع غیرشهریه‌ای است که باید به بالای ۳۰ تا ۴۰٪ برسد. از آنجا که در ابتدای راه هستیم و در حال ایجاد این زیست‌بوم هستیم و تحقق آن به زمان نیاز دارد، لازم است زیرساخت‌های اولیه فراهم شود تا به درآمد پایدار غیرشهریه‌ای دست یابیم.

آنا: آیا مدل اقتصادی مشخصی برای تأمین مالی دانشگاه از محل فعالیت‌های دانش‌بنیان و تجاری‌سازی فناوری دارید؟

نعیمی: در پارک علم و فناوری، صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر راه‌اندازی شده است که هفته گذشته و در حاشیه رویداد «کاریز» که برای دریافت ایده‌های دانشجویی طراحی شده بود، افتتاح شد. به عنوان پردیس پارک علم و فناوری، از صندوق پژوهش و نوآوری دانشگاه نیز استفاده خواهیم کرد. این صندوق با پذیرش ریسک بالا، از ایده‌های دارای پتانسیل برای ایجاد اقتصاد پایدار، حمایت می‌کند.

آنا: آیا پروژه‌های مشترکی با بخش خصوصی در حوزه تحقیق و توسعه دارید؟

نعیمی: بله، این پروژه‌ها در پارک علم و فناوری تعریف می‌شوند. برای مثال، مرکز نوآوری فولاد مبارکه در دانشگاه مستقر است و نیاز‌های خود را از طریق این مجموعه برطرف می‌کند. شرکت‌های خصوصی نیز با استقرار در این فضا، می‌توانند فعالیت‌های تحقیق و توسعه خود را در دانشگاه انجام دهند. سعی کرده‌ایم طیف وسیعی از صنایع، اعم از دولتی و خصوصی، را برای همکاری دعوت کنیم تا از طریق مراکز تحقیقاتی و دانشکده‌های موضوعی، نیاز‌های نوآورانه آنها برطرف شود.

آنا: از منظر تحولات، چه مقایسه‌ای میان وضعیت فعلی و گذشته دانشگاه می‌توان داشت؟

نعیمی: یکی از شاخص‌های مقایسه، تعداد دانشجویان است. در سال ۱۴۰۰، تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد حدود ۲۱ هزار نفر بود که اکنون به ۳۱ هزار نفر رسیده است. به نظر می‌رسد ایجاد یک تصویر ذهنی مثبت از دانشگاه در جامعه و ایجاد امید و انگیزه در دانشجویان، از دلایل اصلی این افزایش است.

آنا: تحولات فناوری به عنوان خط‌مشی دانشگاه آزاد اسلامی در سال جاری مطرح شده است. واحد نجف‌آباد چه برنامه‌هایی در این راستا دارد؟

نعیمی: ما در دانشگاه، سه مرکز در حوزه فناوری داریم: مرکز رشد تجهیزات پزشکی، سرای طلا و جواهر و پارک علم و فناوری. تمرکز ما بر حمایت از ایده‌های دانشجویان از مرحله ایده‌پردازی تا تجاری‌سازی است. در مرکز رشد، از ایده‌های نوآورانه حمایت‌های اولیه صورت می‌گیرد. همچنین، نخستین صندوق خیریه حوزه نوآوری در دانشگاه تأسیس شده است تا از دانشجویان کم‌بضاعت که توانایی ساخت نمونه اولیه ایده خود را ندارند، حمایت کند. این صندوق با کمک خیرین اداره می‌شود و گام مهمی در مسیر تبدیل علم به ثروت است.

آنا: حمایت از دانشجویان کم‌بضاعت تا چه مرحله‌ای ادامه دارد؟

نعیمی: در حال حاضر این حمایت تا مرحله MVP است، اما امیدواریم با کمک خیرین، بتوانیم دامنه این حمایت‌ها را گسترش دهیم. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد در منطقه‌ای واقع شده است که هم ۳۵٪ صنایع استان اصفهان در آن قرار دارند و هم از حضور خیرین سرشناس استان بهره‌مند است. این صندوق خیریه، مدلی نوین برای حمایت از دانشجویان فناور کم‌بضاعت است که ایده خود را دارند، اما توانایی تأمین هزینه‌ها را ندارند و نگران افشای ایده خود هستند.

آنا: چه برنامه‌هایی برای همگام‌سازی آموزش با نیاز‌های بازار کار دارید؟

نعیمی: تمرکز ما بر رویداد‌هایی مانند صدراست که در آن، صنایع به دانشگاه می‌آیند و با دانشجویان گفت‌و‌گو می‌کنند. رویداد دیگری با عنوان «هم‌مسیر» در حال طراحی است که در آن، دانشجویان به صورت اردویی از صنایع بازدید می‌کنند و با صاحبان صنایع در مورد تجربیات، موفقیت‌ها، شکست‌ها و نیازهایشان گفت‌و‌گو می‌کنند. در این رویداد، دانشجویان با محیط واقعی کسب و کار و الزامات آن آشنا می‌شوند. این رویداد در سال ۱۴۰۴ آغاز خواهد شد.

آنا: منظور از دانشگاه اجتماعی و پیشرو که زیاد مطرح می‌شود، چیست؟

نعیمی: دانشگاه اجتماعی، دانشگاهی است که برای جامعه خود ارزش ایجاد می‌کند. مردم فرزندان خود را به دانشگاه می‌فرستند تا توانمند شوند. دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاهی از مردم، برای مردم است و اگر مؤلفه‌های اجتماعی را نداشته باشد و نتواند شهروندان دانش‌شهر را توانمند سازد، توسط جامعه انتخاب نخواهد شد. بنابراین، باید به نیاز‌های شهروندان دانش‌شهر، به‌ویژه در حوزه توانمندسازی، توجه ویژه داشته باشیم.

آنا: برای گسترش آموزش مجازی و ترکیبی چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

نعیمی: در این حوزه، تابع سیاست‌های کلان دانشگاه هستیم. در دوران کرونا، زیرساخت‌های آموزش مجازی در دانشگاه فراهم شد و اکنون از آموزش مجازی به عنوان یک ابزار کمک‌آموزشی استفاده می‌کنیم. به عنوان مثال، دفاتر کار مجازی برای اساتید ایجاد شده است تا دانشجویان بتوانند در ساعات مشخص با آنها ارتباط برقرار کنند. آموزش ترکیبی نیز مطابق سیاست‌های دانشگاه اجرا می‌شود.

آنا: واحد نجف‌آباد چگونه می‌تواند در حل چالش‌های فناورانه کشور مؤثرتر باشد؟

نعیمی: رمز موفقیت دانشگاه آزاد اسلامی در اجتماعی شدن آن است؛ یعنی ارتباط مستقیم با جامعه و نیاز‌های آن. دانش‌شهر اگر تعاملات ملی و بین‌المللی نداشته باشد، از نیاز‌های جامعه بی‌اطلاع خواهد ماند و کارکرد خود را از دست خواهد داد. بنابراین، اجتماعی شدن، لازمه موفقیت دانشگاه آزاد اسلامی است.